Największa część nieporozumień między ludźmi powstaje nie dlatego, że rzeczywistość jest skomplikowana, lecz dlatego, że my ją interpretujemy, zanim zdążymy ją zauważyć.
W NVC pierwszy krok brzmi zaskakująco prosto:
zanim powiesz, co czujesz i czego potrzebujesz, zobacz, co naprawdę się wydarzyło.
To brzmi banalnie do czasu, aż spróbujemy zrobić to w prawdziwej rozmowie.
Dlaczego tak trudno oddzielić fakt od oceny?
Nasz mózg działa szybko.
Gdy tylko coś widzimy, automatycznie tworzymy interpretację:
- „Spóźnia się, bo ma mnie gdzieś”.
- „Zupełnie nie liczy się z innymi”.
- „Robi to specjalnie”.
To nie są fakty. To nasze myśli.
Problem w tym, że mówimy je tak, jakby były prawdą.
A druga osoba natychmiast może poczuć się atakowana, bo oceniasz jej charakter, intencje, moralność. I zamiast rozmowy zaczyna się obrona.
Fakt to opis tego, co zobaczyłby obiektywny obserwator
W NVC fakt to coś, co dałoby się nagrać kamerą:
- „Przyszedłeś o 9:15.”
- „Podniosłaś głos.”
- „Zamknęłaś drzwi.”
- „Wysłałeś wiadomość dopiero wieczorem.”
Bez „zawsze”, „nigdy”, „powinieneś”, „normalnie ludzie…”.
Marchall Rosenberg mówił: „Fakt jest jak okno. Ocena jest jak zasłona.”
Dopiero kiedy okno jest odsłonięte, możemy zobaczyć, co naprawdę się dzieje między nami.
Jak oceny niszczą rozmowę
Przykład 1
Ocena: „Jesteś egoistyczny.”
Efekt: Obrona, złość, zamknięcie.
Fakt:„Kiedy wyszedłeś, nie mówiąc nic, poczułam niepokój.”
Przykład 2
Ocena: „Nigdy mnie nie słuchasz.”
Efekt: Druga osoba zaczyna udowadniać, że to nieprawda.
Fakt: „W trakcie rozmowy spojrzałeś w telefon trzy razy.”
Przykład 3
Ocena: „Ona jest niemiła.”
Fakt: „Odpowiedziała krótkim tonem i nie patrzyła w moją stronę.”
Słowa, które zdradzają ocenę
Jeśli w zdaniu pojawia się któreś z tych słów, najczęściej nie mówisz o faktach:
- zawsze lub nigdy
- normalnie/powinieneś
- odpowiedni/nieodpowiedni
- niegrzeczny/roszczeniowy/egoistyczny
- specjalnie/z uporem
- „bo taki jesteś”
To sygnał, żeby zrobić pauzę. Zatrzymać się przy tym, co naprawdę się wydarzyło.
Jak wracać do faktów w rozmowie: małe narzędzie
Zadaj sobie jedno pytanie:
Co dokładnie widziałem(am) i/lub słyszałem(am) lub przeczytałem(am) (np. w wiadomości)?
Nie: „co o tym myślę?”,
ale: „co się wydarzyło?”.
Możesz też zacząć zdanie od:
„Kiedy zobaczyłam, że…”
„Kiedy usłyszałem, że…”
„Kiedy przeczytałam Twoją wiadomość, w której…”
To kieruje uwagę z powrotem na konkret.
Ćwiczenie: fakt czy ocena?
Spróbuj rozróżnić:
- „Ona mnie ignoruje.”
- „Przyszedłeś godzinę później niż się umawialiśmy.”
- „On ma pretensje o wszystko.”
- „Powiedziała: nie mam teraz czasu i odeszła.”
- „Zachowujesz się dziecinnie.”
Odpowiedzi znajdują się na dole strony:)
Dlaczego zaczynamy właśnie od faktów?
Bo jeśli zaczniemy rozmowę od oceny, druga osoba zamyka się i nie słyszy ani naszych uczuć, ani potrzeb.
Ale jeśli zaczniemy od faktu, z którym nie da się pokłócić, otwiera się przestrzeń na dalszy dialog.
To pierwsza nitka mostu między mną a drugim człowiekiem.
Odpowiedzi do ćwiczenia fakt czy opinia:
1 – ocena
2 – fakt
3 – ocena
4 – fakt
5 – ocena
Możesz to ćwiczenie zrobić też z sytuacjami z własnego życia. Powodzenia!